AQUÍ ESTÁN!

 

 

COPLAS CANTADAS E CONTADAS

Os nenos e nenas de 3º trouxeron á aula fotos, documentos antigos, coplas... sobre os muíños. Nós escollemos dúas coplas e decidimos facer un conto. Aquí vos achegamos un pequeno adianto do noso traballo.

Camiñando pola ruta dos muíños 4º de EP

 Contamos ao noso xeito o que aquel dia fixemos...

Flora do Rego dos Muíños

O alumnado de 6º, despois de recoller mostras da flora do Rego, realizou varios traballos nos que nos ensinan os nomes e as características máis importantes das árbores e plantas máis abundantes da zona e tamén de toda Galicia.

ÁRBORES DE GALICIA

Por Nuria Varela

ACIVRO

                                                  

É una arboriña ou arbusto perenne. Medra en bosques no oeste, centro e sur de Europa. En Galicia dáse sobre todo nas zonas montañosas e chuviosas do centro e interior. Podemos atopalotamén con frecuencia como planta ornamental nos xardíns, onde se dan numerosas variedades, adoito con follas bordeadas de amarelo.
Os seusfroitos son pequenos e vermellos normal mente nacen en gupos. Ten unha altura de entre 2 e 5 metros. A súa copa cónica, ten forma de espiral con polas ascendentes nasárbores novas, pero co tempo vólvese mesta e irregular. As follas son moi variables, cos bordos ondulados, co extremo en forma de punta. Flores as flores son brancas e pequenas.
carballo

 É a designación común de cerca de 600 especies de árbores e arbustos. Os carballosesténdense tanto por zonas de clima atlántico como clima continental ou clima mediterráneo.

 Medran en calquera tipo de terreo, tanto en chairas coma en ladeiras rocosas. O seunome científico é (QUERCUS RÓBUR).

LOUREIRO

O loureiro (Laurusnobilis) éunhaárbore do xéneroLaurus da familia botánica das Lauraceaeou lauráceas. É orixinaria do Mediterráneo oriental, varía entre 5 e 10 metros de alto, mais pode atinxir até 20 m de altura. As súasfollas son vistosas, coriáceas e cunrecendomoi característico. Por iso son moi usadas en condimentos na culinaria en xeral. O seufroitoé do tipo baga e cando está maduro ten cor negra. Aléndiso, a madeiradestaárbore é de excelente calidade. Haiaíndaalgunhas propiedades medicinais para reumatismo

Sabugueiro

Trátasedun arbusto ouárborepequena, de pólasfráxilesóterenunha abundante medula branca esponxosa. As follas son opostas e caducas, imparipinnadas: compostas de 5-7 folíolos de forma lanceolada ou oval e bordo aserrado. As flores son pequenas, pentámeras e de cor branca ouamarelada, formando densos corimbosterminais que agroman a finais da primavera ou no verán. O froito (os sabugos) éunhabagapequena, negra ou violácea que madurece a fins de agosto e septembro.

                                                                                                                                  

CASTIÑEIRO

As follas son estreitas, alternas, coa beiramoi dentada, peludas no envés cando son novas; miden entre 10 e 25 cm e teñenuns 20 pares de nervios. As flores reciben o nome de candeas, as masculinas distribúenseao longo duneixo e as femininas (con sete a nove estilos) na base do amento, xeralmente en tríos dentro dunha roseta de espiñas.

Os froitos están recubertos por unha casca verde con espiñas (o ourizo) de até 4 cm de diámetro e preséntanse en grupos de dousou tres. A época da recollida das castañas é novembro, e en Galicia celébrasecomagosto.

SALGUEIRO

Son árbores, arbustosoumesmomatogueiras. As pólas son, polo xeral, flexíbeis. Todos son plantas caducifolias. As follas son en xeral alongadas (similares ás follas da amendoeira, especialmente na especie Salixamygdaloides), normalmente dispostas de maneira alterna ao longo da póla.

Son plantas de sexualidadedioica, é dicir, que desenvolve os caracteres masculinos e femininos en plantas separadas. As floresdispoñense agrupadas en candeas (gatiños) e o froito é unhacàpsula con varias sementes (4-8), do tamaño dunha décima de milímetro cada unha, facilmentedispersábeis polo vento.

  

CARBALLEIRA

Dase sobre todo en Galicia. A súa altura pode ser variable.O carballo seguramente é a arboremáiscoñecida en Galicia. Pódese atopar por tódolos lugares, o seu tronco dereito, a cortiza grisácea, as follas caedizas, simples alternas e membranosas; as flores o fruto que é un aquenio ovoide – oblongo. Sin duda é unha das árboresmáiscoñecidas. A cúpula cubre menos da mitade. As landras aparecen en grupiños de dúas ou tres. Moitas veces teñenlandras que non creceron de todo, como as que se ven na fotografía.

Toxo

É un arbustoespiñoso. As suas flores amarelasmoirechamantes que miden entre 0,5 ata 3 m segundo  avariedade. Os agromos son verdes e as follas son espiñas de entre 1 a 3 cm.

Fieito

Dase nos bosques. Non da flores é verde e as súas follas son alongadas e ovaladas.Mide entre 60 a 160 cm de altura e 30 a 40 cm de ancho. A sua raíz empregase para producir fibra osmunda.

ARBORES TRADICIONAIS REGO DOS MUIÑOS

Por Pedro, Alex,Hector e Roberto

MAYO DE 2015

ACIVRO

DESCRIPCIÓN:

Arbusto ou arboliño glabro, funcionalmente dioico, habitualmente duns 6 ó 15 m. de altura, con tronco recto, porte piramidal, e con copa densa e ramosa dende a base. Ten a corteza lisa durante toda a sua vida. Ao primeiro e dun cor verdoso e a partir do segundo ou terceiro ano vai tomando un ton gris oscuro definitivo. As suas follas son persistentes, simples, pecioladas, alternas, con forma ovalada e, como cualidade mais característica, cun borde fortemente espiñoso nos exemplares xóvenes e nas ramas mais baixas nos adultos e, nin espinosas lateralmente, nin coriáceas e dunha cor moito mais claro nas xóvenes das ramas superiores destos últimos. Duran uns cinco años e son de cor verde moi brillante polo faz e verde amarillento mate polo envés, totalmente lampiñas, moi rígidas e coriáceas

As flores poden ter ata 9 mm. de diámetro, algo menos nas femeninas; están solitarias ou en cimas mais ou menos densas. As femeninas son dialipetalas, e as masculinas rotáceas (actinomorfas con tubo moi curto e pétalos patentes), todas de cor blanco ou rosado e ocasionalmente manchadas de púrpura. Teñen catro ou cinco sépalos e igual número de pétalos, de estaminodios soldados o receptáculo debaixo do ovario as femeninas e de estambres soldados a corola as masculinas.1

Producen os exemplares femeninos un fruto pouco carnoso (drupa), globoso/elipsoidal centimétrico, de cor verde nun primeiro tempo e logo dunha color vermello brillante ou amarelo vivo, que madura moi tarde -hacia outrubro ou novembro- e que permanece moito tempo na árbore, a menudo durante todo invierno. Contem no seu interior cuatro ou cinco semillas 

CHOPO

DESCRIPCIÓN:

Árbores ou arbolillos, de follas simples, alternas e caedizas, habitualmente anchas e de bordes enteiros, aserrados, dentados, lobulados ou festoneados. As suas xemas están cubiertas por escamas.Ol peciolo e largo e glanduloso, con frecuencia aparece comprimido lateralmente, o que confiere gran movilidade da folla.

O froito ten forma de cápsula, lampiño, dehiscente , de cor verdoso que se torna pardo ao madurar. Libera numerosas semillas pequenas provistas de vilano blanco, o que lles confire aspectos de copos de algodón.

As suas especies de luz e de temperamento robusto. Suelen mostrar gran avidez hacia a agua, polo que e frecuente encontrarlos a veira de corrientes de agua superficiales ou delatando cursos subterráneos. De crecimiento rápido, pode alcanzar grandes tallas. As suas necesidades en canto a nutrientes son elevados.

BIDUEIRO

DESCRIPCIÓN:

Son árbores que medran altas e esveltas, entre 10 e 30 m, dependendo da especie. O crecemento é rápido. As follas son simples, alternas, serradas con algo de peluxe, romboidais de 3 a 6 cm, variando lixeiramente segundo a especie. A face superior adoita ser máis escura. As pólas son flexíbeis, a casca é lisa, cinsenta ou abrancazada, cunha características raias horizontais. Monoica, un mesmo exemplar ten flores masculinas e femininas, con candeas amarelas ou verdosas. O pole posúe tres poros, ten forma esferoidal, de 20 a 25 μm de diámetro e superficie finamente granulada. Froito en infrutescencia que madura no verán e que se diseminan polo vento.

AS ÁRBORES NO REGO
ACIVRO

O acivro (llex aquifolium) é  un arbusto da familia das aquifoliáceas. Pode chegar a medir ata 20 metros de altura e vivir uns cincocentos anos. Forma parte da decoración típica navideña. Copa densa e ramosa  dende a base, ten a corteza lisa toda a súa vida. Ao principio dunha  cor verdosa e a partir do segundo ou terceiro ano de vida vai tomando un tono gris oscuro definitivo. As súas  follas son persistentes, simples, con forma ovalada e con un borde cheo de espiñas  nos exemplares  máis  xóvenes e nas baixas ramas dos adultos. Duran uns cinco anos e son de cor verde moi brillante por diante e un verde mate por detrás.  As flores poden ter uns nove milímetros de diámetro (algo menos nas femininas); están solitarias ou en cimas densas. Teñen unha cor blanca ou rosácea. Teñen catro ou cinco pétalos.  Os exemplares femeninos producen  un  fruto pouco carnoso  de cor  verde cando nace e que se  converte  nunha cor  vermella brillante ou amarela cando madura. Permanece moito tempo no árbol. E contén dentro semillas.

XESTA

A  xesta (cytisus scoparius) é unha planta arbustiva de 1 a 2 metros de altura, con ramas delgadas de cor verde e con poucas  follas. Flor amarela. O seu fruto e unha legumbre negra pilosa. A floración e de abril a xulio. Ten uso medicinal polas súas  propiedades cardiotónicas e estimulantes.  Empezouse a utilizar en  medicina pola propiedade das flores, para tratar a hidropesía, edemas e obstruccións  de fígado. Pero, aparte das súas  virtudes que son debidas a riqueza das flores, a súa aplicación principal e para tratar temas do corazón. Tamén é un estimulante das fibras do útero.  Tradicionalmente utilizábase a flor como diurético e para o tratramento dos trastornos circulatorios.  Pódese utilizar para poñer  un parto en marcha.

CARBALLO

O carballo (quercus robur) é unha árbore robusta, de porte maxestuoso, que pode superar os 40 metros de altura. Está clasificado na sección quercus. As abelás  que son o seu fruto maduran en seis meses e teñen un sabor dulce e a vez amargo. As follas carecen dunha  de cerdas nos seus lóbulos que solen ser redondeados.  É unha  árbore de copa amplia, aovada, redondeada  ou irregular e de folla caduca. Tronco dereito corto e moi ancho nos exemplares aislados, con ramas grosas. Corteza grisácea ou blanquecina e de tonalidade parduzca nos exemplares  vellos. Follas grandes, simples, en disposición alterna, de cor verde intenso por diante e máis pálidas cos nervios ben marcados pola cara inferior. A súa forma e aovada, con pecíolo muy corto (dous a sete milímetros) co borde máis ou menos  lobulado e cos lóbulos desiguales e redondeados, que solen medir de seis a doce  centímetros de largo por uns tres a seis de ancho.  Abelás  colgantes sobre un largo pedúnculo teñen caperuza de escamas casi planas.

PIÑEIRO

Os piñeiros son árbores coníferas (raramente arbustos) perennes pertencentes  ao  xénero pinus. O Piñeiro presenta unha  ramificación frecuentemente verticilada e máis ou menos regular. Son común na paisaxe galega, maioritariamente por mor das reforestacións efectuadas nos séculos XIX e XX  sobre uceiras, fragas e carballeiras para o aproveitamento  da madeira. Con todo o Piñeiro bravo pódese considerar unha especie autóctona. A copa pode ser piramidal ou redondeada e, nas  árbores  adultas, ancha e deprimida. Os piñeiros son monoicos é dicir, conteñen órganos masculinos e femininos na mesma árbore. Os conos machos son pequenos de un a cinco centímetros de ancho e só aparecen durante un curto período (caen cando  seu  pole se dispersa). Os conos femininos botan de un ano e medio a tres  madurecendo. Na súa madurez,  os conos femininos teñen de 3 a 60 cm de ancho.  Cada cono ten numerosas follas protectoras dispostas en espiral, e cada unha delas contén dúas sementes fértiles. As follas protectoras máis próximas a base do cono son pequenas e estériles, sen sementes.

CHOPO

Os chopos son especies arbóreas pertencentes ao xénero Populus.  Pertencen a familia das salicáceas. En Galiza non son moi comúns as especies bravas, porén, moitos exemplares de lamigueiros negros e brancos en parques e xardíns urbanos e reforestacións á beira dos regos para a producción de madeira. Nalgúns lugares teñense mesmo naturalizado.Atópanse en todas as rexións temperadas do hemisferio norte  e nas do hemisferio sur como plantas introducidas.

Árbores de follas simples, alternas e caedizas, habitualmente anchas e de bordos enteiros, aserrados, dentados, lobulados ou festoneados.

As xemas áchanse cubertas por escamas. O pecíolo é longo con frecuencia aparece comprimido lateralmente, o que confire gran mobilidade á folla.O froito ten forma de cápsula de cor verdosa que se torna parda ao madurar. Ceiba numerosas sementes miúdas arrodeadas dunha especie de flocos.

Adoitan amosar grande avidez pola auga, polo que é frecuente encontralos á beira de regueiros. Crecemento rápido, poden acadar grandes talles.

AMENEIRO

O ameneiro ( alnus glutinosa) é unha árbore de ribeira que pode chegar a medir uns 25 metros de altura. A folla é caediza de 6 a 12 centímetros  de longo, pecíolo curto de cor verde escura, pola face interior e máis clara polo revés. As follas están erdes ata a súa caída no outono. Florea antes de aparecer as follas. Cando as sementes son ceibadas os conos fican na árbore durante todo o inverno.

Os amieiros propáganse por semente. As súas raíces están moi estendidas en superficie.

A madeira desta árbore e doada de traballar e consérvase ben baixo a auga. A cor e clara, pero ao cortala tórnase de cor arroibada.  É moi resistente na auga por iso emmpregábase par constrúir barcos.

Estas son algunha das árbores que se poden atopar no rego dos muíños.

AS FOLLAS DO REGO DOS MUÑOS

21/04/2015

Por Sara O. , Sara R. e Nuria Vila

ACIÑEIRA
Acada unha altura de 20-27m, a copa é densa e redondeada, un tronco curto e pólas rectas, as follas varían poden ser: de forma estreita e longa ou outras ovaladas. 

As beiras das follas soen ser onduladas ou teñen pequenos dentes.
AS SÚAS FOLLAS:

CARBALLO
O nome común na lingua galega da árbore: Quercus robur, robre común ou robre carvallo.
A DRAE recolle as formas: carvallo e carvayo co significado de “robre” (sin máis indicacións), pero non “carballo “, que é a forma de topónimos* e antropónimos* en Galicia, León e Asturias. En cambio no portuguésque é carvalho.
Características das follas do carballo:
Árbore de copa amplia, aovada, redondeada ou irregular ehoja caduca. Tronco dereito, curto y moi groso nos exemplares aislados, con ramas grosas e algo tortuosas.
A súa corteza é grisácea ou blanquecina, moi resquebraxada e de tonalidad parduzca nos exemplares vellos.
Follas grandes, simples, na disposición alterna, con estípulas alargadas que caen pronto; son lampiñas polas dúas caras, de cor verde intenso e pálidas.
Nervios ben marcados, pola cara inferior; súa forma é aovada, copeciolo moi curto (2 a 7 mm), co borde máis oumenos, profundamente, lobulado e cos lóbulos desiguales redondeados, soen medir uns 6 a 12 cm de largo por uns 3 a 6 de ancho.
AS SÚAS FOLLAS: 

O LOUREIRO

O loureiro é una árbore de folla perenne que pode medir 5-10 m. Ten as follas lanceoladas e moi aromáticas que se usan como condimento.
As flores aparecen en abril e son amarelentas. O seu froito ten forma de boliñas de cor negra.

O TOXO

O toxo é un arbusto con follas en forma de espiña e flores amarelas. Poden chegar a medir 4 m.
Adáptanse ben en solos pobres e secos. É perigoso cando hai un incendio porque arde fácilmente.

O ACIVRO

O acivro é unha árbore de folla perenne. Ten as follas co borde espiñoso. Os froitos son unhas boliñas vermellas.
O froito é tóxico pero a codia e as follas serven para o resfriado e gripe.
Actualmente, é unha especie protexida.

O BIEITEIRO 

O bieiteiro atópase en zonas húmidas. Ten os talos leñosos e marróns. As follas son ovaladas e dentadas. Asflores son pequeñas, están agrupadas e son de cor branca.
O froito son unhas boliñas que, cando maduran, son de cor negra. As flores son medicinais, en infusión curan afeccións do aparello respiratorio e renal.

A XESTA

A xesta, xesta común ou xesta brava (Cytisus scoparius) é unha especie de planta perenne, arbustiva, da familia das leguminosas, moi común en Galicia.

O termo xesta (en portugués: giesta), procede do latín vulgar genĕsta, que, á súa vez, deriva do nome latino clásico da planta genista, por iso tamén dá o mesmo nome ás especies do xénero Genista. Tradicionalmente en galego atópase coa grafía gèsta ou gesteira.

É nativa da Europa Occidental e da central, que se estende desde o norte da Península Ibérica ata as Illas Británicas e a Escandinavia meridional, e polo leste continental até a Polonia e Romanía, onde se pode atopar en sitios soleados e tamén umbrosos, polo normal sobre solos secos e silíceos e a baixas altitudes; porén, pode resistir temperaturas de ata -25º C.

(Foi introducida noutros continentes, nalgúns dos cales é considerada como unha especie nociva e invasiva, así en California e o Noroeste do Pacífico nos Estados Unidos de América e en Nova Celanda)

A xesta atinxe unha altura de 1 a 3 m, e incluso ata 4 m. As ramas principais son verdes, estriadas e magras e poden acadar un diámetro de 5 a 10 cm. É un arbusto moi ramificado, con talos verdes angulosos, de pequenas e poucas follas caedizas, simples e lanceoladas ou ben compostas e trifoliadas, que miden de 5 a 15 mm de longo.

Na primavera (abril a xullo), recúbrese enteiramente dunha multitude de flores amarelas papilonadas recendentes, duns 15 a 20 mm de ancho e entre 20 a 30 mm de longo, que en pouco tempo deixan ver os estames. No final do verán aparece o froito, un legume a xeito de vaxas oblongas, de 2 a 3 cm de longo, 8 mm de ancho e 2 a 3 mm de espesor, vóltanse negras, estoupan con ruído seco e espallan as súas sementes arredor da planta nai.

(É unha planta tóxica para o ser humano, mais non para o gando. A casca era usada para curtido de coiros e para a fabricación de cordas; as varas, preparadas, foron usadas como aguilladas para arrear o gado. Tamén se utilizou na elaboración de teas de alumeado. O uso máis común foi para fabricar vasoiras, de feito en moitas zonas do país denomínanse xestas. Outro uso común é coma combustíbel para roxar o fornos de pan ou a súa utilización para facer adobo, xa que como leguminosa aporta nitróxeno ao solo. O estrume conseguido nas cortes era utilizado coma fertilizante para facer medrar as xestas até uns 3 m, despois os aclaraban e formábase unha paisaxe de mato e pasto no que pacía e se protexía o gando. Desgraciadamente a transformación de extensas superficies destes matos en terreos de produción forestal (eucaliptais ou piñeirais) ou forraxeira e o uso de fertilizantes inorgánicos están a perder definitivamente este tipo de sistema produtivo sostíbel. Este uso era abundante nas montañas orientais, onde se utilizaba a xesta branca.)

(Foi tamén usada, en lugar do colmo habitual, en zonas montañosas para cuberta de vivendas xa que repele o paso da auga e permite a transpiración dos fumes que se producen no interior das construcións. En Francia é aínda posíble atopar casas con ese tipo de cuberta na alta Ardèche e en Lozère.) 

Ten uso medicinal polas súas propiedades cardiotónicas e estimulantes. Actualmente as pólas da xesta empréganse para a extracción de esparteína, un alcaloide que impide a chegada de estímulos non desexados ao cerebro e que axuda no parto ao estimular as paredes do útero.

As flores son aperitivas e utilízanse en infusión coma diuréticas polos seus flavonoides.

O EUCALIPTO
Os eucaliptos foron descritos xa polos exploradores españoles, portugueses e holandeses a finais do século XVI, tralas súas expedicións polas costas australianas. No século XVIII, estas expedicións foron acompañadas por botánicos e naturalistas que, seguindo o modelo de Linneo, recolleron exemplares da flora e fauna das terras exploradas, entre eles o material sobre o que o botánico francés L'Héritier describiu a especie en 1788, bautizándoa como eucalipto. En 1800 coñecíanse xa 19 especies; en 1820 xa se describiran 28 máis; en 1840 o número de especies descritas ascendía a 71 e en 1860 a 149. Estudos posteriores dos botánicos George Bentham, Ferdinand von Mueller e, sobre todo, J. H. Maiden e o seu axudante W. F. Blakely, elevaron as cifras a 500 especies e 138 variedades.
USOS MEDICINAIS:
O uso terapéutico das follas do eucalipto é anterior á chegada dos europeos ao continente australiano: os aborixes nativos bebían o cocemento de follas para combate-la febre . Este aproveitamento medicinal acompañou logo á especie segundo se ía expandindo polo mundo e queda reflectido en nomes populares como árbore da saúde ou árbore da febre. Hoxe en día forma parte da farmacopea popular e mais da oficial, tanto en forma de follas desecadas como de aceite esencial .
As follas adultas teñen propiedades balsámicas e antisépticas, polo seu contido en aceites esenciais: eucaliptol (o 1-3%).
En medicina utilízanse as follas, directamente ou trala súa destilación para obter a esencia. O uso máis habitual é por inhalación dos vapores que desprende á cocción, para catarreiras, bronquite, sinusite ou farinxite.
Mediante uso externo (a auga de cocer as follas ou a esencia) utilízase como antiséptico e cicatrizante de feridas. O eucaliptol é un dos ingredientes característicos da pomada Viks VapoRub ®, xunto ao alcanfor e o mentol, utilizada contra arrefriados e conxestión nos meniños .
Tamén contén substancias tóxicas: a eucaliptina (unha flavona, de acción estroxénica), e desaconséllase o seu uso en embarazadas, durante a lactación e nos meniños. Pode acelerar o metabolismo hepático dalgúns medicamentos, polo que é incompatible co consumo de sedantes, analxésicos ou anestésicos.

Tamén propuxeronlle aos outros alumnos e alumnas que as recoñeceran.